“છ વર્ષ બાદ સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી વસૂલાત ગેરકાયદેસર : બોમ્બે હાઈકોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો”
સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી વસૂલાત મુદ્દે લાંબા સમયથી અનેક વિવાદો ચાલતા હતા. સરકાર વારંવાર ઘણા વર્ષો પછી ડિફિસિટ સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી (બાકી રકમ) વસૂલવા નોટિસો આપતી હતી. નાગરિકો માટે આ મોટી મુશ્કેલી બની રહી હતી—કારણ કે મિલકત ખરીદ્યા પછી ૮–૧૦ વર્ષ પછી અચાનક નોટિસ આવી જાય, તો ખરીદદારો અચંબામાં પડી જાય.
આવી જ પરિસ્થિતિમાં Sony Mony Electronics Ltd. નામની કંપનીએ બોમ્બે હાઈકોર્ટનો દરવાજો ખખડાવ્યો. કંપનીએ દલીલ કરી કે 2003માં ચૂકવેલી સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી પછી 2012માં આવેલ નોટિસ કાયદેસર નથી, કારણ કે કાયદામાં છ વર્ષથી વધારે સમય બાદ એવી કાર્યવાહી કરવાની જોગવાઈ નથી.
કેસની વિગત
ડિસેમ્બર 2003 : કંપનીએ વિલે પાર્લે (મુંબઈ) ખાતે ઓફિસ જગ્યા ખરીદી અને કાયદેસર રીતે ₹16,59,950/- સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી ચૂકવી.
2007 થી 2011 : સરકાર તરફથી એક પછી એક નોટિસો – કહેવામાં આવ્યું કે મિલકતની વાસ્તવિક કિંમત વધુ છે, એટલે વધારાની સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી વસૂલવી જોઈએ.
ઓગસ્ટ 2012 : ચીફ કન્ટ્રોલિંગ રેવન્યુ ઓથોરિટીએ અંતિમ ઓર્ડર આપ્યો અને ₹8,21,000/- વધારાની વસૂલાત કરવા કહ્યું.
2015 : પુનઃ એક ઓર્ડર કાઢીને અગાઉની જ માંગણી દોહરાઈ.
કંપનીએ આને હાઈકોર્ટમાં પડકાર્યો.
પક્ષકારોની દલીલો
કંપની (Sony Mony Electronics Ltd.) ની દલીલ:
કાયદા (Bombay Stamp Act, Section 53A) મુજબ ફક્ત કાર્યવાહી શરૂ કરવી જ નહિ, પરંતુ અંતિમ ઓર્ડર પણ છ વર્ષમાં જ આવવો જોઈએ.
2003ની એગ્રીમેન્ટ પરથી 2012માં ઓર્ડર આવ્યો એટલે સ્પષ્ટ રીતે મર્યાદા સમય ભંગ થયો.
સરકાર મિલકતને "શોપ" તરીકે ગણાવી રહી છે, જ્યારે એ "કોમર્શિયલ ઓફિસ" છે – એટલે મૂલ્યાંકન ખોટું છે.
સરકારની દલીલ:
છ વર્ષની અંદર ફક્ત નોટિસ બહાર પાડવી જરૂરી છે, અંતિમ ઓર્ડર પછી પણ આવી શકે.
મૂલ્યાંકન "રેડી રેકનર" પ્રમાણે કરાયું છે, એટલે એ કાયદેસર છે.
હાઈકોર્ટનો નિર્ણય
ન્યાયમૂર્તિ જિતેન્દ્ર જૈનની અધ્યક્ષતાવાળી બેચે કાયદાની ભાષા (Section 53A) વિગતવાર સમજાવી.
મુખ્ય નિષ્કર્ષ:
“AND” શબ્દનો અર્થ એ છે કે – શરૂઆત પણ છ વર્ષમાં અને અંતિમ ઓર્ડર પણ છ વર્ષમાં જ હોવો જોઈએ.
લાંબા સમય સુધી કાર્યવાહી લટકાવીને નાગરિકોને અનિશ્ચિતતામાં રાખી શકાય નહિ.
કર (Revenue) સંબંધિત બધા કાયદાઓમાં સમયસીમા પાળવી એ આવશ્યક સિદ્ધાંત છે.
અંતિમ હુકમ:
2012 અને 2015ના બંને ઓર્ડર કોર્ટ દ્વારા રદ્દ (quash).
કંપનીએ અગાઉ 50% રકમ ડિપોઝિટ કરી હતી – હવે એ સાથે વ્યાજ પણ પરત મળશે.
હા, કંપનીએ નોટિસોની કેટલીક વિગતો અરજીમાં ન દર્શાવતાં કોર્ટએ ₹50,000/- ટાટા મેમોરિયલ હોસ્પિટલને દાન આપવાનો આદેશ કર્યો.